در قـسمت ايجاد آسايش در فضاهاي داخلي از طريق هماهنگي ساختمان با اقليم بـه‌اين نكته اشاره شد كه‌علي‌رغم آنكه محدوده آسايش حـرارتي يا شرايط آسايش حرارتي بين دماي 20 تا 27 درجه سانتيگراد است اما بـه‌لـحاظ عملكرد حرارتي عناصر مختلف ساختمان، درصورتي‌كه ساختماني صحيح طراحـي‌شـده بـاشد، قادر خواهد بود در محدوده وسيعي از تغييرات دماي هواي خارج سـاختمان (بـين 7 تـا 36 درجـه سـانتيگراد) شرايط حرارتي مناسبي در فضاهاي داخلي خود ايجاد كند.
حـال ايـن سئوال مطرح مي‌شود كه منظور از طراحي صحيح ساختمان چيست. در حـقيقت پوسته سـاختمان كه فضاي احـاطه كـننده او را از فـضاي آزاد جدا مي‌سازد، كـالبدي اسـت بـراي فعاليت‌هاي مختلف انسان. همان‌طوركه لباس انسان بـدن او را از مـحيط اطراف جـدا مي‌كند و مانع تاثير مستقيم شرايط آب و هـوايي بـر بدن او مي‌شود، كالبد ساختمان هم مانع از تاثير مستقيم عناصر اقـليمي در شرايط حرارتي و به‌طور كلي‌شرايط محيطي فضاهاي داخلي مي‌شود. بـنابراين، همان‌طوركه منطق حكم مي‌كند كه در شرايط آب و هوايي متفاوت لباس‌هاي مناسب آن شرايط را بپوشيم، لازم است عناصر كالبدي ساختمان هم مـناسب با شرايط آب و هوايي كه در آن احداث مي‌شود انتخاب گردد. پنجره، بـام، ديـوارهاي خارجي و كف ساختمان جدارهاي خارجي آن را تشكيل مي‌دهد. پـنجره جزء شفاف جدارهاي خارجي ساختمان است كه مهم‌ترين عنصر كالبدي آن از نـظر ايجاد ارتباط بصري و رواني ساكنين و محيط اطراف محسوب مي‌شود. شيشه پـنجره در مـقابل اشـعه خـورشيدي شـفاف اسـت و با عبور پرتوهاي حرارت‌زاي خـورشيد از شـيشه پـنجره به‌داخل ساختمان، هواي داخل آن گرم مي‌شود. در صـورتي‌كه پنجره‌هاي ساختمان بازشو باشد، با باز شدن آنها، امكان ورود هـواي خـارج به‌داخل ساختمان و جايگزيني اين هوا با هواي داخل ساختمان به‌وجود مي آيد.
بنابراين، شكل، مساحت و محل نصب پنجره در شرايط مختلف اقليمي بايد به‌نـحوي باشد كه نيازهاي حرارتي ساختمان را در آن شرايط تامين كند. به‌طور مـثال در مـناطق سـرد يـا در شـرايط سرد پنجره مناسب پنجره‌اي است كه بـيش‌ترين مـيزان انـرژي خورشيدي را دريافت كند يا به‌بياني ديگر، در اين مـواقع آفـتاب بـيش‌تري را به‌داخـل اتاق‌ها بتاباند و در تابستان‌ها يا در مـواقع گـرم مانع از نفوذ آفتاب به‌داخل ساختمان شود. يا اينكه در مناطق معتدل و مرطوب يا در مواقعي كه هواي خارج مناسب است، پنجره خوب پنجره‌اي اسـت كـه امـكان نفوذ هواي خارج به‌فضاي داخلي ساختمان را بوجود بياورد و بـرعكس در مناطق سرد يا در مواقع سرد سال مانع از نفوذ هواي سرد (سوز) به‌فضاهاي داخـلي‌شود. بنابراين اگر پنجره‌اي در محل و در موقعيتي از بنا قرار داشته باشد كه در تابستان‌ها باعث نفوذ آفتاب به‌داخل اتاق‌ها بشود و در زمستان‌ها آفتاب‌گير نباشد پنجره مناسبي نخواهد بود.
ديـوارهاي خارجي و بام ساختمان مهم‌ترين وظيفه را از نظر كنترل تبادل حـرارت بـين هـواي كـنترل شـده و مطلوب داخل ساختمان و هواي كنترل نشده و نـامطلوب خـارج (الـبته در مـاه‌هاي سرد و يا ماه‌هاي گرم) برعهده دارند. يـعني وقـتي هـواي خارج سردتر از حد آسايش باشد، به‌ويژه در زمستان‌ها كه اخـتلاف هـواي داخل و خارج ساختمان خيلي زياد است. در مواقع سرد، ديوارها و بام ساختمان بـايد مـانع از انـتقال حـرارت موجود در فضاهاي داخلي به‌هواي خارج يا به‌بـيان صـحيح‌تـر مـانع از اتلاف حرارت ساختمان بشود. يا در مواقعي كه هوا گـرم‌تر از حد آسايش است، بخصوص در فصل تابستان كه هواي خارج خيلي گرم‌تر از حد آسايش است، ديوارها و بام بايد مانع از انتقال حرارت هواي خارج به‌فضاهاي داخل ساختمان بشود. در اين صورت است كه ساختمان طرح مناسبي خواهد داشـت و قادر خواهد بود علي‌رغم تغيير دماي هواي خارج بين 7 تا 36 درجه، شرایط فضاهای داخلی را در محدوده آسایش نگه دارد. بنابراين اگر ديوارهاي ساختمان در موقعيتي قرار داشته باشد كه در تـابستان‌ها در مـعرض تابش شديد آفتاب قرار بگيرد و گرم شود و از مصالح يا ساختار نامناسبي ساخته شده باشد كه مانع از انتقال حرارت نشده و حرارت را به‌داخل انتقال بدهد، ديوارهاي مناسبي نخواهد بود.
تـوجه به‌عملكرد عناصر ساختمان، آن‌طوركه توضيح داده شد، در كنار مـواردي از قـبيل شـكل ساختمان، جهت استقرار نماهاي اصلي ساختمان و نحوه پـهلوي هـم قـرار گـرفتن اجـزاء مـختلف بـنا در مناطق مختلف اقلیمی ضـرورت ايجاد شكل خاصي از ساختمان‌ها را براي آن مناطق ايجاب مي‌نـمايد. البته در همه نقاط كشور هم نمي‌توان تنها از طريق ايجاد هماهنگي بـين كالبد ساختمان و شرايط اقليمي، در تمام طول سال شرايط مناسبي را در فـضاهاي داخـلي سـاختمان ايـجاد كـرد. اما در هر صورت هماهنگي ساختمان با شـرايط اقـليمي محلی نـه‌تـنها از نظر افزايش عمر مفيد ساختمان و بالا بردن سطح كـيفي آسـايش و بـهداشت در فضاهاي داخلي، بلكه از نظر صرفه جويي در مصرف انواع انرژي‌هاي فسيلي و كاهش آلودگي محيط زيست اهميت دارد.
بـايد اين نكته را هم در نظر داشت كه سازگاري و انطباق عناصر كالبدي سـاختمان با شرايط اقليمي، موجب حفظ ارتباط و پيوستگي انسان با طبيعت مي‌شود، طبيعتي‌كه در دهه‌هاي اخير با بي‌مهري ما روبه‌رو شده و تا حدودي از يـاد رفـته اسـت. بـازي پـرتوهاي مـوافق و سـازگار آفتاب در فضاهاي مورد اسـتفاده انـسان و تغيير دلپذير نور و درخشش روشنايي طبيعي در محيط كار و زنـدگي حـاصل سـازگاري عـناصر كالبدي ساختمان با طبيعت است و موجب ارتباط نـزديكتر انـسان بـا طبـيعت، اين قدرتمندترين عامل در ايجاد شخصيت سالم در انـسان‌ها، خـواهد شد و از اين طريق برخي از اثرات نامطلوب زندگي ماشيني را برطرف خواهد ساخت.
با توجه به‌آنچه گذشت چنين نتيجه مي‌شود كه براي استفاده از نيروهاي طبـيعي (انرژي‌هاي تجديد شونده) در كنترل شرايط حرارتي فضاهاي داخلي، يا بـه‌عـبارت ديـگر براي سازگاري ساختمان با شرايط آب و هوایی، هر يك از مناطق اقليمي شكل خاصي از ساختمان را طلب مي‌كند.
مـوقعيت خاص جغرافياي طبيعي ایران شرايط مناسبي را از نظر استفاده از انـرژي‌هاي تجديد شونده بـراي مـا به‌وجود آورده است كه با كمي دقت در طراحـي و احـداث ساختمان‌ها مي‌توان از آنها به‌نحو مطلوب در گرمايش، سرمايش و به‌طور كلي تنظيم شرايط محيطي بهره جست. برای اطلاع از نتایج مطالعاتی که در زمینه پهنه‌بندی اقلیمی ایران در ارتباط با ساختمان‌های مسکونی انجام شده است به اینجا مراجعه کنید.
